Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Sabahattin Eyüboğlu, Orhan Kemal, Azra Erhat, Vâlâ Nurettin, Cevat Fehmi Başkut, Haldun Taner ve Behçet Necatigil aynı masada

Yukarıdaki fotoğraf izleyene 'masa da ne masaymış ama!!!' dedirtebilecek içerikte bir görsel doğrusu. Türkiye Toplumsal Formasyonu'nun (salt geçmişinde değil, 2016'nın ortasında yaşadığı aktüel uğrakta ve hatta geleceğinde yüzleşmesi ve parçası olması olası) kültür ve sanat topoğrafyalarını, yanı sıra da sosyo - politik paternini yer yer etkileyen ve yer yer de domine eden aktörlerdir bu fotoğraftaki eşhas.

Bu fotoğrafın hangi etkinliğe ait olduğuna ve ne zaman çekildiğine dair çeşitli iddialar var ortada. Bahse konu iddialardan, mezkûr görselin, 1958 yılında Yunus Nadi Roman yarışmasına katılan eserlerden ilk elemeyi geçenleri değerlendiren seçici kurulu oluşturan Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Sabahattin Eyüboğlu, Orhan Kemal, Azra Erhat, Vâlâ Nurettin, Cevat Fehmi Başkut, Haldun Taner ve Behçet Necatigil'i, Halide Hanım'ın başkanlığında çalışırken tespit eden fotoğraf olduğuna işaret edeninin hakikatle mutabık olduğunu düşünenlerdenim naçizane.  

Fotoğraftaki şahıslardan 'kim kimdir?'e birazdan bakacağız.

Ondan önce, seçici kurulun bahse konu bu çalışmasının sonunda Fakir Baykurt'un, edebiyat aleminde tanınmasına ve yer edinmesine neden olan, Yılanların Öcü romanını birinciliğe lâyık gördüğünü hatırlatmakta fayda var diye düşünüyorum.

Şimdi gelelim bu görselde yer alan şahısların kim olduklarına, bir diğer deyişle 'bu görselde kim kimdir?'in cevabına.

Solda en aşağıda ve bize kartografik olarak en yakın konumda olan kişi Vâlâ Nurettin (Vâ-Nû) (?), yanında, yukarıya doğru sırasıyla Azra Erhat, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, en yukarıda Behçet Necatiğil (niye masada değil, niye sığıntı gibi duruyor, bu 'ezik' poz yoksa onun mahviyetkârlığının alâmet-i farikası mıdır?!?), masanın başında - yönetici postunda (tecessüm etmiş otorite kipinde ve kültür aleminin muhtariçesi ve otoriteriçesi ve de Necatiğil'in duruşunun adeta mevhum-u muhalifi mood'unda) Halide Edip Adıvar; sağ cenahta en yukarıda Orhan Kemal, Cemal Fehmi Başkut (?), onun yanında aşağıda Haldun Taner, en aşağıda, fotoğrafa bakanlara en yakın olan koordinatlarda ise Sabahattin Eyüboğlu yer almakta. Orhan Kemal'in arkasında duran esmer, iri yarı erkek sakın Yaşar Kemal (Kemal Sadık Gökçeli) olmasın? 

Eğer öyleyse, onu hemşehrisi Orhan Kemal'in arkasında durmaya iten neden salt bir dost ziyareti olmalı. Öyle ya, Yaşar Kemal'in üyesi olmadığı bir seçici kurul toplantısında yer alması başka nasıl açıklanabilir ki?

Bu fotoğrafa dair serd edildiğinden yukarıda bahis ettiğim (ve fekat, hakikatle mutabakatını ve otantisitesini daha zayıf gördüğümden, iştirak edemediğim) bir diğer görüş de, onun Türkiye P.E.N. Yazarlar Derneği Yönetim Kurulu'nun, 1950'lerin ikinci yarısındaki bir toplantısını belgelediği şeklindedir. Bunu dillendirenler, bahse konu iddialarını, Halide Edip Adıvar'ın 1950'de Türkiye P.E.N'i kurmasına, akabinde de, uzunca bir dönem boyunca, müessisi olduğu bu teşkilata başkanlık yapmış olmasına dayandırırlar.

Fotoğrafa bir daha bakıyorum; içerdiği eşhasın yazdıklarını ve yaptıklarını şöyle bir hatırlıyorum ve dudaklarımdan gayri ihtiyarı, yukarıda dillendirdiğim o hayret nidası dökülüyor tekrar:

'Hakikaten de masa da masaymış ama!' (i), (ii), (iii). 

dipnotlar:

(i) : Bu metni Facebook hesabımda paylaşırken, linkine şu notu ekledim: 'Bilenler, meselâ Haluk Oral, Önder Kaya, Şaban Özdemir, Ahmet Ulu, Ömer Türkoğlu yardımcı olabilir mi acaba? Yazdığımın doğruluğundan emin olamadım; aşağıdaki fotoğrafta Vâ-Nû ve Cevat Fehmi Başkut hangileri acaba? teşekkürler.' Buna gelen cevaplar şöyleydi: Önder Kaya: abi vala nurettin sol tarafta en önde olan gözlüklü olmalı ama diğerini bilemedim;
Turgut Çeviker: Vâlâ Nurettin sol alt köşede; Cevat Fehmi ise ayaktaki Yaşar Kemal'in altında– gözlüklü. Fotoğrafın Yunus Nadi Armağanı'nın seçici kurul toplantısı olduğunu düşünüyorum ("Cumhuriyet"in 1958 sayılarında bu fotoğraf yayımlanmış olmalı). Enis Batur'un "Altarnatif Aydın" adlı deneme kitabında Halide Edip'in, seçici kurul toplantısına geldiğinde "Yılanların Öcü" dosyasını masaya atıp, (aklımda kaldığınca söylüyorum) "Roman ödülü bu dosyanın"dır dediği toplantı.'
Değerli katkılarından dolayı cevap veren dostlara teşekkür ederim.
(ii): http://immoraltales.tumblr.com/post/124490689993
(iii): http://www.abcgazetesi.com/bir-odul-hikayesi-yilanlarin-ocu-2-12536h.htm