ciddi olarak mana kaymasina ugramis ifadelerden, atasozlerindendir.
ayni zaman da onemli bir kulturel bulmacaya isaret etmektedir bu ifade, neden mi?
hatirlayalim.
gundelik muhaberede: 'valla' ben elimden geleni yaptim, lakin ortaya cikan sonuc ancak bu kadardir. neticenin ne sizi ne de beni tatmin etmedigi asikardir. lakin ben kusurlu, noksanli, fani bir kul olarak ancak bu kadarina kaadirim. capim belli, bu makat en fazla bu yumurtayi zicar, kusuruma falan da bakmayin, fazlasini asla talep etmeyin...' mealinde tasarruf edilmektedir. mezkur ifade bu haliyla bir aczin, bir noksanligin zuhdane, dervisane itirafi mealindedir.
malum-u alileriniz, 'Hidir, Hadir, Hizir, Khadir, Hidir-Iyas, Hizir-Ilyas, Hidirellez, Saint John, Aya Yorgi, Hz. Ali, 12. Imam, Mesih' Islam - Turk kulturunde birbirlerinin ikamesi olarak kullanilan isimlerdir. butun bu isimler esasen Hizir ya da Hizir-Ilyas kultu icerisinde tek bir yuce Adem'e nisbet edilerek anlamlandirilirlar. bir baska deyisle, mevzu bahis isimlerin tamami tek bir kutsal sahsi tavsif, teshis, tespit ve tesbih etmek icin dillendirilirler.
konuyu fazla uzatmak manasiz kacacak. meselenin meraklilari ahmet yasar ocak'in 'Islam-Turk inanclarinda Hizir yahut Hizir-Ilyas kultu' isimli monografisini (kabalci, 2007, ist.), yani sira da Islam ansiklopedisinin (tercihan hem maarif tarafindan 40 - 70 periyodunda basilaninin, hem de son 20 yildir basimi devam eden ve 33. cilde dayanan diyanetinkinin) ilgili maddelerini okumalilar.
verdigim mini referans listesinin konu icin 'Hizir for beginners' ya da 'introducing Hizir' kivaminda oldugu da asikardir.
sadede avdet edecek olursam mevzu sudur:
bu cografyada yasayan insanlarin inanc ve kulturunun orta dogu, mezopotamya, kucuk asya, dogu akdeniz, balkanlar, kafkaslar, orta asya ve bunlara mucavir cografyalarda nesv-u nema bulan Paganizim, Animiz, Hristiyanlik, Yahudilik, Zerdustilik, Manicilik, (Sunni, Sii, Nusayri, Kizilbas, Bektasi, Alevi yorumlariyla) Islamllik, Gnostiklik, her turlu heretiklik gibi itikadi ve muamelat kisimlariyla sistemik bir butun teskil eden akim, inanc ve ekollerle senkretizminden (bagdastirilmasindan), eklektisizminden ve sentezlenmesinden olusan toplam zihniyet oruntusu (pattern), haritasi ve halitasi icinde fevkalade merkezi ve hayati manalar ifade eden Hizir ya da Hizir-Ilyas kultu esasen her derdi cozmeye kaadir bir mahiyet arz eder. bu haliyle Hizir (Hidir) isminin gectigi her yerde bu kultun muntesibinin probleminin cozulmesi ve innalinin bahtinin acilarak bahtiyar olmasi esastir.
bu bakimdan Hizir (Hidir) isminin telaffuz edildigi iklimde acziyet, yetersizlik ve noksanlik olmamak icab eder. bir baska ifade ile mezkur atasozunun 'ustamin adi Hidir, elinden gelmeyen yoktur, ustelik sayesinde cozemeyecegim derd de yoktur!' olmasi icap eder.
durum bu iken nasil oluyor da bu soz tamamen ters bir manaya evriliyor, devriliyor, bu anlam kaymasinin macerali yolculugu acep nasil gelisiyor? diye sorasi ve filolojik arastirmalara giresi geliyor insanin, oyle degil mi efendim?
ayni zaman da onemli bir kulturel bulmacaya isaret etmektedir bu ifade, neden mi?
hatirlayalim.
gundelik muhaberede: 'valla' ben elimden geleni yaptim, lakin ortaya cikan sonuc ancak bu kadardir. neticenin ne sizi ne de beni tatmin etmedigi asikardir. lakin ben kusurlu, noksanli, fani bir kul olarak ancak bu kadarina kaadirim. capim belli, bu makat en fazla bu yumurtayi zicar, kusuruma falan da bakmayin, fazlasini asla talep etmeyin...' mealinde tasarruf edilmektedir. mezkur ifade bu haliyla bir aczin, bir noksanligin zuhdane, dervisane itirafi mealindedir.
malum-u alileriniz, 'Hidir, Hadir, Hizir, Khadir, Hidir-Iyas, Hizir-Ilyas, Hidirellez, Saint John, Aya Yorgi, Hz. Ali, 12. Imam, Mesih' Islam - Turk kulturunde birbirlerinin ikamesi olarak kullanilan isimlerdir. butun bu isimler esasen Hizir ya da Hizir-Ilyas kultu icerisinde tek bir yuce Adem'e nisbet edilerek anlamlandirilirlar. bir baska deyisle, mevzu bahis isimlerin tamami tek bir kutsal sahsi tavsif, teshis, tespit ve tesbih etmek icin dillendirilirler.
konuyu fazla uzatmak manasiz kacacak. meselenin meraklilari ahmet yasar ocak'in 'Islam-Turk inanclarinda Hizir yahut Hizir-Ilyas kultu' isimli monografisini (kabalci, 2007, ist.), yani sira da Islam ansiklopedisinin (tercihan hem maarif tarafindan 40 - 70 periyodunda basilaninin, hem de son 20 yildir basimi devam eden ve 33. cilde dayanan diyanetinkinin) ilgili maddelerini okumalilar.
verdigim mini referans listesinin konu icin 'Hizir for beginners' ya da 'introducing Hizir' kivaminda oldugu da asikardir.
sadede avdet edecek olursam mevzu sudur:
bu cografyada yasayan insanlarin inanc ve kulturunun orta dogu, mezopotamya, kucuk asya, dogu akdeniz, balkanlar, kafkaslar, orta asya ve bunlara mucavir cografyalarda nesv-u nema bulan Paganizim, Animiz, Hristiyanlik, Yahudilik, Zerdustilik, Manicilik, (Sunni, Sii, Nusayri, Kizilbas, Bektasi, Alevi yorumlariyla) Islamllik, Gnostiklik, her turlu heretiklik gibi itikadi ve muamelat kisimlariyla sistemik bir butun teskil eden akim, inanc ve ekollerle senkretizminden (bagdastirilmasindan), eklektisizminden ve sentezlenmesinden olusan toplam zihniyet oruntusu (pattern), haritasi ve halitasi icinde fevkalade merkezi ve hayati manalar ifade eden Hizir ya da Hizir-Ilyas kultu esasen her derdi cozmeye kaadir bir mahiyet arz eder. bu haliyle Hizir (Hidir) isminin gectigi her yerde bu kultun muntesibinin probleminin cozulmesi ve innalinin bahtinin acilarak bahtiyar olmasi esastir.
bu bakimdan Hizir (Hidir) isminin telaffuz edildigi iklimde acziyet, yetersizlik ve noksanlik olmamak icab eder. bir baska ifade ile mezkur atasozunun 'ustamin adi Hidir, elinden gelmeyen yoktur, ustelik sayesinde cozemeyecegim derd de yoktur!' olmasi icap eder.
durum bu iken nasil oluyor da bu soz tamamen ters bir manaya evriliyor, devriliyor, bu anlam kaymasinin macerali yolculugu acep nasil gelisiyor? diye sorasi ve filolojik arastirmalara giresi geliyor insanin, oyle degil mi efendim?
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder