Enver Paşa özel müzayedesi

0 - Medhal:

5 nisan 2015, Pazar günü yapılması gereken Enver Paşa Özel Müzayedesi, müzayedeye konu 122 lotun 103'ünün, Askeri Müze'de sergilenmek üzere, Milli Savunma Bakanlığı tarafından satın alınacağının açıklanmasına müteakip, iptal edilmişti (i). İstanbul Müzayede, bu hafta yayınladığı bir basın bülteniyle, 5 Nisan 2015 tarihli müzayede kataloğunda yer alan 122 lotun tamamının, 27 Haziran 2015, Cumartesi günü gerçekleştireceği müzayedede açık arttırmaya sunulacağını duyurdu.

Hal böyle olunca, Enver Paşa Özel Müzayedesi'nin iptal edilen 5 Nisan etkinliği öncesinde yazıp paylaştığım aşağıdaki metni yeniden gündeme getirmenin anlamlı olacağın düşündüm. 

1 - Enver Paşa Özel Müzayedesi

İstanbul Müzayede, 5 Nisan 2015, Pazar günü, Grand Hyatt İstanbul'da çok özel bir müzayede gerçekleştirecek. Yakın tarihimizin en tartışmalı ve yanı sıra da hiç kuşkusuz en önemli simalarından olan Enver Paşa'ya ait yüzlerce parça eşya, vesika, harita, sanat objesi, silah, madalya vb 122 lot halinde meraklısının huzuruna çıkacak (ii), (iii).

İstanbul Müzayede'nin bundan önceki son açık arttırma etkinliği 30 Kasım 2014 tarihinde gerçekleşmişti. Bahis konusu etkinlikte, müzayede evinin 33. ve 34. müzayedeleri arka arkaya yapılmış ve her meslekten olan koleksiyonerlere, araştırmacılara ve alanın meraklılarına unutulmaz anlar yaşatmıştı (iv), (v).

2 - Enver Paşa: ehemmiyetli ve enigmatik bir tarihi sima

Enver Paşa (1881 - 1922) hayatının neredeyse her merhalesi, her dönemeci (halen de hararetle süre giden) tartışmalara konu olmuş fevkalâde ehemmiyetli, cerbezeli, karizmatik ve de doğrusunu söylemek gerekirse bir miktar da esrarengiz bir tarihi simadır. İttihad ve Terakki'deki rolü, Balkanlarda dağa çıkarak 'hürriyet kahramanı' olması, Babıali Baskını'ndaki payı, Saray'a / Osmanlı Hanedanı'na damat oluşu, Osmanlı İmparatorluğu'nun Almanya'nın yanında 1. Cihan Harbi'ne girişindeki dominant etkisi, Sarıkamış Faciası'na dahli, Ermeni tehcirindeki sorumluluğu, yenilgi sonrası yurt dışına kaçışı ve İttihad ve Terakki'yi toparlama çabaları, Sovyetler Birliğine giderek Bolşeviklerle yakınlaşması ve oradaki 'Anasır-ı İslâm'ı toparlama gayreti, Bolşeviklerden uzaklaşıp Turan ülküsünü gütmesi ve 1922'de Tacikistan'da Kızıl Ordu tarafından öldürülüşü Enver Paşa'nın 40 yıllık kısacık ömrüne sığdırmayı başardığı çok sayıdaki dramatik aksiyondan sadece birkaçıdır. 

Hayatının kimi enteresan / sıra dışı / spektaküler / enigmatik yanlarına başlıklar halinde değinebildiğimiz Enver Paşa'nın hakkında onun hakikatıyla mutabık, adil, insaflı, vicdanlı ve objektif değerlendirmelere sahip olmak için tarih disiplinine emek veren muteber bilim insanlarının yaptıkları sahih çalışmalara müracaat etmek gerekir. Yazının devamında, esas olarak, Paşa'nın mezkûr açık arttırmaya konu özel eşyalarıyla evrakının bazılarının görselleriyle onlara dair özet bilgi paylaşılacaktır (vi.

3 - Enver Paşa'ya ilgi büyük

Enver Paşa'ya olan ilgi bitmek bilmiyor. Tacikistan'da medfun nâşının 4 Ağustos 1996'da Şişli Abide-i Hürriyet Tepesi'nde, Talat Paşa'nın mezarının yanına defnedilmesinin Enver Paşa'ya olan yönelimi ve sempatiyi kamçıladığı söylenebilir. Hal böyle olunca, müzayedelerde Paşa'ya ait parçalar da heyecan yaratıyor, fiyatlar adeta uçuyor. Burak Filateli'nin 29 Mart 2015 günü gerçekleşen müzayedesinde 500 lira açılış bedeliyle müzayede edilen ve Arapça 'El Gazi Mustafa Kemal Paşa' ve 'Enver Paşa Reisi Cumhuriye-i Türkistan' yazan yandadaki afiş işte tam da bu fasileden olan bir nesneydi (vii).


4 - 5 Nisan Müzayedesi'nden bazı eserler

Yukarıda da vurgu yapıldığı üzere, 5 Nisan 2015, Pazar günü yapılacak olan müzayedede Enver Paşa'nın ailesinin elindeki Paşa'ya ait yüzlerce eşya, evrak ve fotoğraf toplam 
muhammen bedeli 1,553,250  lira olan 122 lot halinde açık arttırmaya sunulacak (viii).

Şimdi de gelin birlikte bahse konu açık arttırmada müzayede edilecek olan malzemenin bazılarının fotoğraflarına ve bunlara dair olan kısa bilgi notlarına göz atıverelim.

Lot no 99: Enver Paşa'a ait özel Sancak; 80,000 lira.


Lot no 79: Alman İmparatorunun 1917'deki Türkiye ziyareti sırasında Enver Paşa'ya bizzat armağan ettiği miğfer; 85,000 lira.


Lot no 75: Enver Paşa'nın üniforması; 40,000 lira (üniforma üzerindeki madalyalar bu lotun kapsamında olmayıp, 84., 85. ve 86. lotlarda satışa sunulacaktır).


Yukarıda, madalyalarıyla birlikte fotoğrafı paylaşılan Paşa'nın üniforması, bu kez de Lot no 101'deki minik bir Kuran-ı Kerim'i ve Nazar Ayetini içeren gümüş hamayıl ile birlikte fotoğraflanmış.


Lot no 78: Enver Paşa'nın arazide kullandığı iki başlık; 10,000 lira.



Lot no 90: Japon İmparatorunun Enver Paşa'ya hediye ettiği hara-kiri bıçağı; 40,000 lira.


Lot no 83: Sultan Reşat'ın Enver Paşa'ya hediye ettiği ve İngiliz Kraliyet Ailesinin himayesinde günümüze de üretim faaliyetine devam eden 'Silah Üreticilerinin Kralı (King of Gun makers) ' lakaplı Purdey firması tarafından 1888'de yapılmış (alanının Rolls Royce'u kabul edilen) tüfek; 225,000 lira.


Tüfeğin Enver Paşa'ya armağan edilmesine karar verildiğinde, üzerine tarih (1914) ve hediyeye muhatap şahsın ismi yazılmıştır.


Mezkûr tüfeğin horoz - tetik mekanizması detayı.


Lot no 86: Enver Paşa'nın Çanakkale Harp Madalyası; 10,000 lira (sağ üstte); lot no 84: Enver Paşa'nın Mecidi Nişanı Şemsesi; 10,000 lira (sağ altta); lot no 85: Enver Paşa'nın Kılıçlı Mecidi Nişanı (ortada); 7,500 lira; lot no 87: Enver Paşa Madalyonu; 9,000 lira (sol üstte); lot no 101: minik bir Kuran-ı Kerim'i ve Nazar Ayetini içeren gümüş hamayıl;15,000 lira.


Lot no 119: Enver Paşa'nın üzerinde İran ve Kafkas Cephelerine dair savaş harekât planları yaptığı harita; 5,000 lira.


Lot no 121: Enveri harfle basılmış kitap; 'Orduy-ı Hümayunun Muhaberat-ı Tahririyesine Dair Talimat'; 300 lira.


Lot no 98: Bizzat Kaiser Wilhelm'in emriyle, dönemin meşhur heykeltıraşı Eugen Boermel tarafından yapılarak Paşa'ya hediye edilen Enver Paşa Heykeli; 175,000.


Lot no 67: Özel Saray Mükâfat Cildinde Kudüs fotoğraf albümü; 20,000 lira.


Kudüs Fotoğraf Albümü'nün ilk görseli.


Lot no 68: Çanakkale Marşı; 16,000.


Lot no 82: Sultan Reşat tarafından Enver Paşa'ya hediye edilen altın ve gümüş işlemeli kılıç; 170,000 lira.


Yukarıdaki kılıcın bir yüzünde Sultan Reşat'ın tuğrası, diğer yüzünde ise Enver Paşa'nın ismi yazılıdır.


Lot no 100: Enver Paşa'ya Krupp Silah firmasının Almanya'daki fabrikasını ziyareti anısına hediye edilen bronz üzerine altın vermeyli top arabası maketi; 45,000 lira.


Lot no 88: Enver Paşa'ya armağan edilmiş müttekâ; 15,000 lira.


Lot no 97: Enver Paşa için özel olarak imal edilmiş pirinç üzeri altın vermeyli dikenli tel kesme makası; 20,000 lira.


Lot no 89: Döneminin dünyaca meşhur Ermeni gümüş ustası Misak Torosyan tarafından Enver Paşa için özel olarak yapılmış altın ve gümüş işlemeli kamçı. Torosyan, ucunda eğer formu olan benzer kamçılardan 1915 - 1916 döneminde Cemal Paşa, Mustafa Kemal Paşa, Cafer Tayyar Paşa, Liman Von Sanders, Talat Paşa ve Halil Paşa için de imal etmişti; 50,000 lira.



5 - Keşke koleksiyon bozulmasa

İstanbul Müzayede'nin kurucusu ve
Genel Müdürü Uğur Yeğin

Gönlümden geçenin, tarihe saygı duyan hemen herkesin dilediği şey olduğunu sanıyorum: Umarım bu çok kıymetli koleksiyon çok fazla dağılmaz ve olabildiğince az sayıda elde toplanır. Tabii en ideal durum, 122 lotun tamamının tek kişi ya da kurum tarafından satın alınarak kurulacak bir Enver Paşa Müzesi bünyesinde kamuoyuyla ve insanlık camiasıyla paylaşılması devam yoludur. Bakalım realite ne şekilde tecelli edecek....Müzayedeyi heyecanla bekliyorum (ix), (x).

dipnotlar:
(i): Müzayedenin iptaline giden süreç hakkında Murat Bardakçı'nın yazdığı yazı için bknz.
http://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/1062065-muzayede-yapilmayacak-enver-pasanin-ozel-esyalarina-milli-savunma-sahip-cikti
Beklenenin aksine, 103 lot muhteviyatındaki malzemenin devlet tarafından satın alınmayarak yeniden müzayedeye çıkmasında; Milli Savunma Bakanlığı ile Enver Paşa'nın mirasçıları arasında yürütülen görüşmelerin anlaşmazlıkla sonuçlanmasının etkili olduğunu düşünenlerdenim. Buna dair hakikatle mutabık bilgiye eriştiğimde, onu bu metne zeyl olarak düşeceğim.
(ii): Müzayedenin yapılacağı lokasyon ve erişim için bknz.
http://istanbul.grand.hyatt.com/en/hotel/home.html
(iii): İstanbul Müzayede'nin 'Enver Paşa Özel Müzayedesi'nin kataloğu için bknz.
http://www.istanbulmuzayede.com/indirme/35.MUZAYEDE.pdf
(iv): İsanbul Müzayede'nin bundan önceki son etkinliği hakkınd bilgi için bknz. 
http://ziyaversencan.blogspot.com.tr/2014/12/memleketimizden-muzayede-manzaralar.html
(v): Son zamanların hafızalara kazınan bir başka 'immortal' müzayedesi olan Denizler Kitabevi'nin 1 Kasım 2015 tarihli '1001 Güzel Kitap, Gravür, Harita, Fotoğraf, Efemera' başlıklı etkinlikle ilgili bir değerlendirme için bknz.
http://ziyaversencan.blogspot.com.tr/2014/11/denizler-kitapevinin-1001-guzel-kitap.html
(vi): Enver Paşa ile ilgili muhtasar bilgi için bknz. 
http://tr.wikipedia.org/wiki/Enver_Pa%C5%9Fa
(vii): Burak Filateli'nin son müzayede kataloğu için bknz.
http://www.burakfilateli.com/29mart2015.php?page=1
(viii): Hem bu toplam rakam, hem de bundan sonra paylaşılacak olan lotların bedelleri müzayede açılış (başlangıç, muhammen, tahmini) bedelleridir. Nihai satış bedeli olan 'çekiç bedeli'ne erişmek için, bu fiyatların üstüne ortalama %20 civarında olan vergi ve komisyonları da eklemek gerekir. 
(ix): Kullanılan görsellerin iktibas edildiği kaynak için bknz. http://www.ntv.com.tr/galeri/sanat/enver-pasanin-ozel-esyalari-muzayedede-satilacak,wuZMNf2QYUiwYB3XstE9CA/IKOxu6JJn0OWgDjIyIP1Sw
(x): İstanbul Müzayede'nin müessisi ve sahibi Uğur Yeğin'in müzayedeyle ilgili olarak AA'na verdiği mülâkat metni için bknz.
http://www.radikal.com.tr/antalya_haber/enver_pasanin_ozel_esyalari_muzayedede_satilacak-1325990