Tarihçilerin kutbu, hocaların hocası Halil İnalcık'ı kaybettik

Hayatını arşivlerde titiz ve yorulmak bilmez bir tempo ile Osmanlı Tarihi araştırmaları yapmaya, okumaya, yazmaya ve insanlığı aydınlatmaya hasreden, çok sayıda ufuk açan ve ezber bocan ilmi eserin müellifi olan, küresel akademik alemde 'tarihçilerin kutbu', 'şeyh - ül müverrih' ve 'hocaların hocası' olarak anılan Halil İnalcık (26 Mayıs 1916 - 25 Temmuz 2016) aramızdan ayrıldı. 

Dünyanın en prestijli üniversiteleri tarafından fahri doktora ünvanı ile taltif edilen Halil İnalcık, Cambridge Uluslararası Biyografi Merkezi (Cambridge International Biographical Center) tarafından sosyal bilimler alanında küresel ölçekte önemli olan 2000 bilim insanından birisi olarak gösterilmişti.




Çok sayıda başarılı talebe yetiştiren İnalcık'ın hiç kuşkusuz en popüler yetiştirmesi ve meslektaşı İlber Ortaylı'dır. Onun, hocaların hocasının vefatına müteakip, Twitter'da paylaştığı ve Bernard Lewis'e ait olan şu tespit önemlidir: '(Fuat) Köprülü ve (Ömer Lütfü) Barkan zamanın büyük âlimiydiler, Halil İnalcık tüm zamanların büyük âlimi'.

Ölümünün duyulması üzerine CNN Türk'e bağlanan Ortaylı bakın hocasını, hocamızı nasıl anlatıyor:

'Bir saat kadar evvel vefat ettim hocamız. İstanbul’a defnedilecek. Kendi vasiyeti de o merkezde Karacaahmet’te kendi validesi gömülü onun yanına. Cumhuriyetimizin ilk büyük kültürel eseri olan Dil Tarih Coğrafya Fakültesi’nin kurucu öğrencisidir. İlk nesildir. Halil hoca tam 4 nesil hocamızdır. Yetiştirdiği büyük bir dergahtır, büyük bir kaynaktır. Yani onun talebelerinin 4. nesli doktoralı olarak Türkiye ve muhtelif yerlerde hocalık yapıyorlar.

Yazdığı eserlerin sayısı 1200’ü geçer. Bunlar muhtelif dillerdedir. Balkan tarihini baştan sona değiştirmiştir. Son darece az bilinen önyargılarla incelenen bir tarihi bir dönemdir. Tamamen ayrı yöntemlerle yaklaşmayı sağlamıştır. Balkanlı tarihçilerin son derece hürmet ettikleri, çekindikleri bir hocaydı. Bu çekinenlere biz de dahiliz. Tatlı sert bir hocaydı. Profesör Bernard Lewis’in ifadesiyle ‘herkes zamanında büyük alimdir, fakat bu bütün zamanların büyük alimi olacak’ demiştir.

Bir asırlık ömrünü olağanüstü biçimde dikkatle kullanıldığını, verimli geçtiğini söylememiz gerekir. 20’li yaşlardan itirbaren makale yazmaya başlamıştır. Aşağı yukarı 80 yıla yaklaşıyor. Yazdığı makaleler çığır açmıştır. Her dildedir. Göstermez, fakat birkaç dilde okurdu. Çok iyi tercüme yapardı. Bütün bunları yapan adam, Türkiye ürünüdür. Yabancı ünüversitelere gittiği zaman talebe değil, hocaydı artık. Beklenen şöhretli bir hocaydı, Amerika’da ingiltere ve başka ülkelerde. Tamamiyla Balıkesir’de öğretmen okulunun. İstanbullu olmasına rağmen orada burs verilmiştir. Ankara’daki Atatürk Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi’nin yetiştirdiği bir gençtir. Tezleri burda yazılmıştır. Bu muhitte yetişmiştir, tanınmıştır.

Halil Hoca bir müessesedir, bir kurumdur. Bu ülkenin yetiştirdiği, iftihar edeceği bir münevverdir, bir tarihçidir. Talebeleri onun talebesi olmakla her zaman iftihar ederler ve edeceklerdir. Hatta talebesinin talebesi olmakla iftihar edeceklerdir. Bunların içine dil tarih dahildir. Siyasal Bilgiler Fakültesi’nin kürsüsünün idare tarihi dahildir. Köprülü’den sonra o almıştır bizim ordaki kürsüyü. Bilkent’in Tarih Bölümü’nün gerçek kurucusu odur. Ve tabi Şikago Üniversitesi Dil Tarih Bölümü’nü 20 yıla aşkın bir süre yönetmiştir. Bir çok Amerikalı ve başka milletten olanı yetiştirmiştir. Kendi hatırsında da yazdığı gibi Dil Tarih’in açılış toplantısında, Atatürk’ün de bulunduğu toplantıda yolunu, yöntemini çizmiştir. Bu ‘Atatürk’ün yoludur’ diyor. ‘Türkiye tarihini onun çizdiği yolda yazacağız’ diyor ve öyle de oldu (http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/574145/ilber_Ortayli_hocasini_anlatti__Halil_inalcik_bir_muessesedir__bir_kurumdur.html)'.

Halil İnalcık'ın resmi internet sitesinde paylaşılan çalışma odası fotoğrafı.

15 Temmuz hain ve müessif kalkışmasından sonra millet olarak içerisinden geçmekte olduğumuz şu sıkıntılı ve travmatik süreçte eksikliğini her zamankinden çok hissedeceğimiz Halil İnalcık'a Allah'tan rahmet, meslektaşlarına, milletimize ve insanlığa sabır ve baş sağlığı dilerim.

Bir alim ebediyete göçtüğünde, bir Âlem'in de göçtüğüne inanan bir medeniyet dairesinin çok önemli bir ferdi olan merhum hocamızın mekânı Cennet olsun inşallah (i).

dipnot:
Halil İnalcık'ın resmi internet sitesinde yer alan ayrıntılı biyografisi için bknz.
http://www.inalcik.com/indexTr/halil_inalcik_ozgecmis.asp