Roger Penros'un 'Kralın Yeni Aklı' üzerine Facebook'taki bir tartışmaya derkenar

Facebook'taki bir tartışmaya katkımı, konunun önemine binaen, buraya taşıyorum (i):

kitabın 1989'da oxford university press tarafından yapılan ilk baskısını esas alan tübitak çevrisi yine tekin dereli'ya aitti. tek cilt olan orijinaline karşın, kolay okunsun diye, tübitak kitabı 3'e bölüp yayınlamıştı. 3 cildin baskı tarihleri ise sırasıyla: 1997, 1998, 1999. elimdeki takım bu baskıdan. şimdi bakıyorum da, çıkar çıkmaz almış, heyecanla okurken neredeyse her satırının altını çizmiş, notlar almışım, kitabın adeta canını çıkarmışım.smile ifade simgesi

Roger Penrose

tübitak'ın defalarca baskı yapan eserinin koç üniversitesi tarafından, üstelik 12 aralık 2002'de yapılmış oxford university press'in yeni edisyonu esas alınarak yapılan bu yeni baskısını sevinçle karşıladım. zira, bu baskıda, tübitak edisyonunda olmayan yazara ait önemlice bir ön söz de yer almakta. netten yaptığım okumalara göre roger penrose, bu ön sözde, 1989 - 2002 döneminde eserine gösterilen yoğun ilgiyi ve bazıları oldukça sert olan eleştirileri cevaplamış. kitabı gördüğüm yerde tetkik edicem, sırf ön sözü yüzünden yeniden almayı bile düşünebilirim.
smile ifade simgesi 

Haluk Oral'ın sorduğu soruları cevaplamadan önce, bazı hususlara, kısaca da olsa, değineceğim. 

roger penrose, stephen hawking'den sonra yaşayan en meşhur ingiliz bilim insanı olmasına karşın, aşırı mütevaziliği ile tanınır. mesleki derinlik ve kapsayıcılıkları ve üstün bir belâgat ile dile getirilmiş olmalarıyla öne çıkan çalışmalarının sağladığı ilmi ve akademik başarıları bir yana, onu kitleler indinde popüler kılan en önemli husus, en zor konuları bile konunun meraklısı olan non-academic (unacademic) kişilerin anlayabileceği basitlikte izah edebilme yeteneğine sahip olmasıdır. mezkûr kitap da bunun en önemli numunelerinden birisidir. 

bu kitabında penrose akıl, zekâ, biinç, benlik, kendilik, farkındalık nedir? bunlar nerede, hangi organda ya da sistem de mündemiçtir? bilgisayar vasatında hayat bulan digital simülasyonlarla, bunların fizik dünyadaki (real world) mütekabilleri arasındaki ilişki nedir? digital simülasyon nasıl bir gerçekliktir? dünya, evren bir simülasyon, digital bir entite olabilir mi? bio-computer ve kuantum bilgisayarlar sayeside yapay zekâ ne zaman yapay akıl düzeyine erişecek; eriştiğinde ne olacak? vb bir çok sorunsalı yatırmış masaya. 

Haluk Oral'ın sorularına gelince....her şeyden önce, tekin dereli'nin tübiak edisyonunda işaret ettiği üzere, kitabın ismi Hans Christian Andersen'in o çok popüler masalına, 'kralın yeni giysileri'ne yapılmış bir nazire (gönderme). dilimize 'kıral çıplak!' deyimi şeklinde yerleşmiş olan savsözüyle bu masal, gerçekleri görmek için çok yaşamış, çok tecrübe kazanmış, mevki sahibi olmuş olmanın gerekmediğine; bunun için bir çocuğun açık fikirliliğinin, yalınlığının, dürüstlüğünün, harbiliğinin ve hasbiliğinin kâfi geleceğine işaret etmekte. 

Ray Kurzweill

penrose, kendisini 'varoluşu, platoncu idealizm prizmasından kırılmış haliyle algılamak'la suçlayan muarızlarına 'mevcudatı anlamlandırmak için en güçlü melekelerimizden olan sezgimize müracaat edelim ve açık fikirli olalım; bu durumda, o çok donanımlı ve ama verili belirli hakim paradigmaların içerisinden konuşmaya ve hüküm getirmeye şartlanmış müesses akademik düzenin temsilcilerinin göremediklerini görmek ve 'KRAL ÇIPLAK!' diyebilmek mümkündür' diyor anlayacağınız. 

burada 'imparator'un 'kral' diye çevrilmesine takılmamak lâzım. çar, şah, sultan, raca da olabilirdi bu kelime ve bağlamsal anlam hiç değişmezdi. hepsinin ortak noktası, bir toplumsal formasyonun verili hakim düzenine ve anlayışına referans veriyor olmasıdır. 

penrose, bugün insan (humanity 1.0) olan, orta vadede insana eklemlenmiş yapay zekâ ve robotik unsurların husule getirdikleri syborglar (humanity 2.0) olan; uzun vadede ise insanınkinden milyonlarca kere daha güçlü, hızlı ve akıllı olan AI (yapay zekâ, akıl ve duygu sahibi) sahibi robotlar (humanity 3.0) olan bir evrim sürecine dair sorular soruyor ve cevaplar veriyor. 

Ferhat Özçep hocamın mezkûr kitabı yeniden okumama vesile teşkil eden paylaşımına yaptığım bu derkenarı şöyle itmam ediyorum efendim: konunun meraklıları bu eseri ray kurzweill'in 1-the age of intelligent machines, 2-the age of spiritual machines, 3-singularity is near üçlemesiyle ve doudlas r. hoffstadter'ın 1-GEB, 2-the mind's i, 3-metamagical themas üçlemesi ile birlikte okusunlar derim naçizane, vesselâm... smile ifade simgesi


(i): https://www.facebook.com/ferhat.ozcep/posts/10153802011057950?comment_id=10153804076277950&notif_t=like&notif_id=1463759277418003