Dünya bu kadar da yamuk yumuk olabilir mi?

Dünya böyle yamru yumru bir topak biçiminde mi; yoksa...

...böyle muntazam ve
mükemmel şekilli mi?

Aşağıdaki metin, Abdülhamid Kırmızı'nın attığı bir tvit ve yine Twitter'da gördüm yukarıdaki gif temelinde şekillendi. Bir diğer deyişle, ilerleyen satırların unsurları olduğu yazının ebesi ve ilham kaynağı onlardır.

Öncelikle yukarıdaki gif'in bende çağrıştırdıkları üzerinden ilerleyeceğim. Görür görmez imâ, iddia, işaret ve nispet ettiği anlam dairelerinin önemine binaen, onu paylaşmaya karar verdim. 

Bu gif'i sosyal medya mecrasında paylaşana itirazlar edilmiş; hatta küfür eden bile çıkmış bu itiraz sahiplerinin arasından. İnternet kullanıcılarının bahse konu bu aşırı tepkilerini anlamlandırmak adına, internette yaptığım aramada, yandaki ikinci gif'e eriştim. 


İlk gif'e itiraz edenlerin çıkış noktası, dünyanın düzgün, muntazam ve mükemmel bir şeklinin olduğu; yukarıda paylaştığım ikinci gif'in işaret ettiği (şayet onu fazla kurmaca ve gerçek dışı bulduysanız, bu durumda, metnin en altındaki üçüncü gif'i kâle alın lütfen) o zarif, o yakışıklı küreye benzediği merkezindeki ezbere olan ortodoks sadakatleriydi tabii ki. 

Her şeyden önce şu konularda mutabık olmamız gerektiğine inanıyorum: her hususta olduğu gibi bu konuda da ölçülü itirazlar meşrudur ve anlaşılabilir. Öte yandan, küfürlü tepkilerin ve reaksiyoner - extremist yorumluların kabul edilemez oldukları da ortadır.

İlk gif'e konu olan dünyanın hali (bilebildiğim kadarıyla), yer bilimlerinin (jeoloji ve jeofizik'in) en son yöntem ve donanımlarla yaptıkları bilimsel araştırmalar sonucunda derlenen verilere dayanmakta. Evet, dünya okulda bize öğretildiği (ve ikinci ve üçüncü gif'lerde canlandırıldığı) gibi, mükemmel bir küre şeklinde olmasa gerek. Lâkin, bu durumda da şekli, tam da yukarıdaki ilk gif'de görüldüğü gibi midir; öylesine yamuk yumuk, biçimsiz bir topak şeklinde midir, ondan da tam olarak emin değilim doğrusu.

Ancak şu kadarından eminim: geometri kitaplarında yer alan o mükemmel biçimli küreler, koniler, küpler, piramitler, dört yüzlüler ve diğer bütün geometrik cisimler, doğada / evrende var olan gerçek varlıkların idealize edilmiş halleri, stilize edilmiş biçimleridir. 

Bir diğer deyişle, geometri ile fizik, jeoloji ve kozmoloji arasında mütekabiliyetler (örtüşmeler) sorgulandığında, karşımıza çıkan manzara (daima yukarıdaki ilk gif'in işaret ettiği tarzdaki şoke edici sonuçları doğurmasa da) çoğunlukla ezberlerimizden, beklentilerimizden farklı resimlere işaret eden mahiyettedir.

Bu arada, yeri gelmişken, şu teknik (astronomik) bilgiyi de paylaşmadan geçmeyeyim: 
Dünyamız, Güney Kutbu tarafından baktığınızda, kendi ekseni etrafında soldan sağa (batıdan doğuya), Kuzey Kutbu istikametinden baktığınızda ise (bu sefer) sağdan sola ve (yine) batıdan doğuya doğru döner. Bu durum Güneş'in daima doğudan doğup batıdan batmasının da nedenidir.

Aslında, mercek altına alarak sorgulamaya çalıştığım meselesinin aslını esasını, bilse bilse en iyi, değerli Ferhat Özçep hocam bilir. O zaman soruyorum sevgili hocama: dünyamız yukarıdaki ilk gif'de görüldüğü üzere, yamru yumru bir topak mıdır; yoksa, paylaştığım diğer iki gif'in resmettiği o mükemmel küre şeklinde midir? Yoksa doğru cevap 'o da değil, öbürü de; aslında şöyledir' diyen bir üçüncü hal midir, 'c şıkkı' mıdır?

Cevap Lütfen Ferhat Özçep hocam :) (*).

Bu yazıyı (onun ilk versiyonunu) paylaşmamdan kısa bir süre sonra, Ferhat Hoca'dan beklediğim cevap geldi. 
İşte o cevap:


Ferhat Özçep'in, söz konusu meseleyi bilim tarihinin kuşatıcı perspektifinden ele alan, aydınlatıcı yaklaşımının ardından, bu sefer de bilişimci dostum Tanol Türkoğlu'nun katkısı yetişti imdadıma:

'Ferhat hocanın cevabını göremedim ama, bildiğim kadarıyla okyanusları boşaltırsak dünyanın görüntüsü böyle bir şey. Onu düzgün bir küre yapan okyanus çukurlarına dolan su. Yani hem öyle hem böyle '

Özçep ve Türkoğlu'nun katkılarını içeren bu metnin ilk versiyonunu paylaştığımda, Hubble‏ @wartmongerr isimli Twitter kullanıcısından iki tvit aldım; Şöyle diyordu onlarda:

hocam şu yazdığın komple yanlış
bu harita sadece yerçekimi farklılıklarını belirtmek için yapılmış bir harita

Hubble @wartmongerr'in 'yazdığın komple yanlış' ifadesinin (yukarıdaki metnin, hele de içerdiği görüşler arasında önemli bir jeofizik hocasının tespitlerinin de olduğu göz önünde bulundurulduğunda, 'komple yanlış' olması) semantik olarak yüksek nispette problem içerdiği aşikârdır. Öte yandan, özellikle bilimsel argümantasyonlara dayanan denemelerimde, ele aldığım entiteyi okuruma, olabildiğince bütün cepheleriyle kuşatılmış bir şekilde sunmayı ilke edindiğimden, Hubble @wartmongerr'in itirazlarını dayandırdığı metni içeren linki de aşağıdaki referanslar listesinin sonuna eklemeyi ihmal etmedim.

Ferhat Özçep ve Tanol Türkoğlu'nun görüşleri ve Hubble‏ @wartmongerr'in paylaştığı mezkûr linkteki yazıyı okuduktan sonra vardığım sonuç şu oldu:

'Dünya, çukurlarını dolduran okyanuslar olmadığında, (ilk gifte resmedildiği gibi) amorf, yamuk yumuk, şekilsiz, biçimsiz bir kütle değildi. Ancak, onu mükemmel bir küre şeklinde idealize eden imajlarının aksine, tamamen pürüzsüz ve kusursuz bir geometrik mimariye de sahip değildi. Bunun arkasında yatan ve evrensel çekim yasası ile somutlanan mekaniği / dinamiği hem Ferhat Hoca, hem de (v) numaralı dipnottaki link üzerinden erişilebilecek olan metin açıklamaktadır. 

All Earth's water, liquid fresh water, and water in lakes 

and rivers Spheres showing: (1) All water (sphere over western 

U.S., 860 miles in diameter) (2) Fresh liquid water in the ground, 

lakes, swamps, and rivers (sphere over Kentucky, 169.5 miles in 

diameter), and (3) Fresh-water lakes and rivers (sphere over Georgia, 

34.9 miles in diameter). Credit: Howard Perlman, USGS; globe illustration

by Jack Cook, Woods Hole Oceanographic Institution (©); Adam Nieman.

Dünyayı oluşturan taş, magma ve diğer katı materyalin teşkil ettiği kürenin büyüklüğünü dünyadaki bütün sularla, içilebilir nitelikteki tatlı ve temiz suların oluşturdukları kürelerin büyüklükleriyle karşılaştıran yandaki imajın bu yazıyı bütünlediğini düşünüyorum.

Metnin tam da burasında, kürre-i arzın şekline ve şemaline dair olan kısmı itmam etmenin ve de bu yazının diğer müşevviki olan sevgili dostum Abdülhamid Kırmızı Hocamın 'böyle bir dünyaya çocuk getirmek istemiyorum' latifesine mukabele etmenin zamanı geldiğini düşünüyorum.

Abdülhamid Hocam; çocuklarımızı, daha mükemmel bir gök cismini kolonize edip oranın kalıcı bir unsuru olana kadar, ne yazık ki, halen sakini olduğumuz bu biçimsiz dünyaya getirmeye mecburuz. Öte yandan, Mars'ın kolonize edilmesinin 2050'den sonrasına tarihlendiği düşünüldüğünde (Mars'ın Dünya'mızdan daha biçimli, daha zarif bir gök cismi olduğundan da emin değilim ya, neyse), çocuk sahibi olmak için, önümüzdeki 50 yılda, elimizdeki planetten başka bir opsiyonumuz yok gibi gözükmekte. 

Durum böyleyken böyle Abdülhamid Hocam, takdir sizin; ya kabaca 50 yıl kadar bekleyip, yürütülen uzay programları doğrultusunda kolonize edilmiş bir başka gök cisminde (yüksek olasılıkla Mars'ta) çocuk yapacaksınız, ya da bu biçimsiz planete, Dünya'ya çocuk getirmek fikrini sindireceksiniz içinize (i), (ii), (iii), (iv), (v).

Abdülhamid Kırmızı'nın latifesine (ne yazık ki onunki kadar zarif ve zekice olmadığını düşündüğüm) bu mukabelemden sonra, aldı beni bir kaygı: Bu metin boyunca dünyamıza (sırf şekli / formu yüzünden) acaba gereğinden fazla mı yüklenmiş, dolayısıyla da ona ziyadesiyle haksızlık mı etmiştim acaba?

Şeklen, hayal ettiğim nispette, mükemmel ve ideal olmasa da o bizim yegâne evimiz, biricik yuvamız, öyle değil mi? Bu sorunun cevabı çok çıplak ve bir o kadar da yalın bir hakikate işaret etmekte: 

EVET, O BİZİM BİRİCİK YUVAMIZ! 
Uzun süre de böyle kalmaya devam edecek.

Bu yüzden de, bu satırları, Dünya'nın, şöyle yakışıklıca diyebileceğimiz, birkaç imajıyla tamamlayıp, 'Kürre-i Arz'a anlamlı bir iade-i itibar (ihtiram diye de okunabilir) duruşu göstereyim diyorum.

İşte, emektar ve de biricik yuvamızın, çocuk sahibi olabilmek adına, daha onlarca yıl alternatifsizmiş gibi gözüken gezegenimizin, bize 'ah, keşke orada olabilsem!' dedirtebilecek türden görüntülerinden aranje ettiğim minicik bir buklet.

Bu foto galeride gezerken, umarım, elimizdekinin kıymetini bilmemizin gerekliliği dank eder kafamıza...




















dipnotlar ve kaynaklar:
(*): https://twitter.com/i/notifications
(i): https://twitter.com/agrebulgaraib/status/805481560506060801
(ii): http://www.gifbin.com/988618
(iii): http://giphy.com/gifs/earth-efvEhfHUvJK24
(iv): https://twitter.com/hakirim/status/826062349673054209
(v): http://www.slate.com/blogs/bad_astronomy/2015/09/22/earth_without_water_nope.html