ÇKP Başkanı Mao Zedong tarafından başlatılan ve Çin tarih metinlerinde Büyük Proleter Kültür Devrimi (Great Proletarian Cultural Revolution) olarak anılan süreç 1966 - 1976 dönemine tekabül eder.
Mao'nun direktif ve kışkırtmalarıyla sokaklara dökülen yaşları 10 - 30 aralığındaki 100 milyon çocuk ve genç, Büyük Proleter Kültür Devrimi denen bütün o şiddet, terör ve vandallıkların eyleyicisi olmuşlardı. Yukarıdaki kare onlardan bir grubu, yapılan bir değerlendirme toplantısında vecd içinde tepki verirken resmetmiş.
Olabildiğince nesnel bir yaklaşımla, tarihsel bağlamı içerisinde ve 'son tahlilde' parantezine alınarak bakıldığında görülecektir ki, Çin Halk Cumhuriyeti'ne ve orada yaşayan çeşitli milli kökenlerden yüzlerce milyon insana, dramatik faturalar kesen mezkûr tarihsel olgu, özellikle de belirli sosyal ve iktisadi kesimler için oldukça derin, trajik, yıkıcı sonuçlar yaratmış katastrofik bir antitedir.
Kültür devrimine ait sayısız propaganda afişinden yukarıya aldığım örnek, sürecin bütün temel hususiyetlerini başarıyla içermektedir.
Mao ve ÇKP, SSCB'de, Stalin'in ölümünden sonra iktidara gelen Kruşçev ekibiyle, hemen ardından partinin ve ülkenin dizginlerini eline alan Brejnev klikleri dönemlerinde bir Bürokratik Komünizm inşaa edildiğini savunmuş ve bu da 1956 - 1991 dönemine damgasını vuracak olan ÇHC - SSCB karşıtlığı ve mücadelesini doğurmuştur. Öyle ki, ÇKP ve Mao'nun SSCB hakkındaki imâ, iddia ve ithamları, muarızlarının uyguladığı devletçi - bürokratik kapitalizmin giderek ülke içinde sosyal faşist ve Dünya genelinde de sosyal emperyalist pratiklere evrildiğini söyleyecek denli keskinleşmiş ve düşmanca bir hüviyet kazanmıştı.
İşte bu yerel, bölgesel ve küresel şartlar altında, Mao ve ÇKP'deki ve parti bürokrasisindeki ona bağlı unsurlar, yaşları 10 - 30 arasında değişen 100 milyondan fazla öğrenciyi, proleteri ve askeri, ülkeyi - devrimi - sosyalizmi Rusya'dakine benzer bir karşı devrimden korumak adına sokağa - eyleme - yeni bir devrimci kalkışmaya teşvik etmiş, yönlendirmiş, sevk ve idare etmişti. Çin'de yeniden kapitalist ve emperyalist toplumsal formasyonu tesis edilmesin ve devrimin kazanımları kaybedilmesin diye sokağa salınan bu hormonları ve kanı kaynayan onlarca milyon genç, kendilerine tehdit ve düşman olarak gösterilen bürokrasideki bazı unsurlara, başta akademya mensupları olmak üzere aydınlara, ķüçük üreticilere, zanaatkârlara, sanatçılara ve esnaflara karşı amansız bir yıldırı fırtınası başlatmıştı.
Kültür Devrimi çerçevesinde sokaklara dökülen milyonlarca genç 'kahrolsun kapitalizm, kahrolsun feodalizm, kahrolsun emperyalizm, kahrolsun kokuşmuş eski düzen!!!' naraları eşliğinde bahse konu sosyoekonomik ve sosyopolitik kesimlere saldırırken, aynı zamanda da Çin'in binlerce yıllık tarihsel ve kültürel mirasına karşı büyük bir vandal taarruzu başlatmıştı. Ülkedeki Buda heykelleri, dini mabetler, başta Konfüçyüs olmak üzere, ataların mezarları bu kışkırtılmış, yönlendirmiş, doktrine edilerek sokaklara dökülmüş öfkeli kalabalıklar tarafından barbarca yok edilmişti.
Kentli aydınların, akademya mensuplarının, küçük üreticilerin, esnaf ve zanaatkârların, Kültür Devrimi çerçevesinde, işlerinden ve sosyal çevrelerinden koparılarak zorla kırsal kesimlerdeki kolektif çiftliklerde çalıştırılmaları, Çin ekonomisinde ve sosyolojisinde ciddi tahribatlara yol açmış, bunların neden olduğu olumsuzlukların giderilmesi için onlarca yıl geçmesi gerekmişti.
Belki de en trajik olanı, külliyatı üzerinden yapılacak kaba taslak bir değerlendirme ile bile hemen teslim edilebileceği üzere, kendisi de ciddi bir entelektüel olan, Türkçeye çevrilen şiirlerindeki duyarlıklarını da doğrusu beğendiğim, bu bakımdan da edebiyatsever olduğu aşikâr olan Mao'nun, ülkesinin ve milletinin başına musallat ettiği bu öfkeli paramiliter ordularının yollarda gördükleri gözlüklü kişileri, sadece gözlük taktıkları için 'gözlüğün var, öyleyse okuyorsun, okuyorsan entelsin, entelsen eski toplumu, çürümüş, kokuşmuş düzeni savunuyorsun, bu yüzden de hainsin ve cezalandırılman gerek!!!' fikri silsilesi içerisinde, darp etmeleri, bazen de ölesiye dövmeleri idi. Lise ve üniversite hocası, sanatçı, gazeteci, araştırmacı, yazar vb. mesleklerden olup da gözlük takanların ise başına gelenler akla havsalaya sığacak türden zulümler ve kepazelikler değildi. (ÇKP'nin doktrine sıkı sıkıya sadık Pol Pot'un Kamboçya'da kurduğu Demokratik Kampuçya Kızıl Kmer yönetimi, Mao'nun Kültür İhtilâli'ni bir adım öteye götürmüş ve 1976 - 1979 döneminde - ağırlıkla ülkedeki Vietnamlılarla, Çam Müslümanlarından oluşan - 2 milyondan fazla Kamboçyalının ölümüne neden olmuştu.)
Mao'nun Kültür Devrimini tasarlar, plânlar ve uygularken, bütün bunlarda, hiç kuşku yok ki, kendisinin partideki ve ülkedeki iktidarını sınırlayan çeşitli kesimleri, klikleri ve figürleri tasfiye etme motivasyon ve düşüncesinin de büyük rolü olmuştur.
Çin tarihi çalışanların bugünden geçmişe doğru yaptıkları kapsamlı okumalar göstermiştir ki, yine toplamda ve nesnel bir yaklaşımla, Kültür Devrimi ülkeyi geriye götürmüş, Çinlilerin önemlice bir kesimine zarar vermiştir. Bu tartışmalı ve unique süreç, başlatıcısı, arkasında duran irade ve sürecin ruhu - beyni olan Mao'nun ölümü ile sona ermişti.
Talibanın 1990'ların ikinci yarısındaki ilk iktidarı sırasında, başta Buddha heykelleri olmak üzere, Afganistan'daki tarihi ve kültürel mirasa karşı yaptığı vandal saldırılar nasıl terör olarak nitelenip telin edildiyse, Mao ve çömezi Pol Pot'un müellifi, müessiri oldukları mezkûr 'marifetleri', söz konusu faaliyetleri de aynı şekilde terörizm ve vandallık olarak yaftalanmalı, insanlık suçu başlığı altında teşhir ve tecrit edilmelidir(1).
Paylaştığım afiş, 1960'ların ikinci yarısında yapılmış olan Kültür İhtilâli temalı 8 farklı propaganda posterinin birleştirilmesiyle ortaya çıkmış oldukça enteresan ve orijinal - vintage bir eserdir. 50 yaşından fazla olmasına karşın, kondisyonu mükemmel olan poster zarif çerçevesinde olup 57 x 80.5 cm ebadındadır(2).
açıklayıcı notlar:
(1): Okuduğunuz bu metnime Facebook'taki duvarımda / sayfamda link verirken, onu takdim için serdettiğim satırları, metni bütünlüyor olması ve onun ortaya çıkışının perde arkasını da yansıtması bakımından, buraya eklemenin anlamlı ve yerinde olacağını düşündüm. İşte o takdim yazısı:
'İnstagramdaki, aşağıda imajı görülen (bu metnin tepesindeki görsel kast edilmektedir), bir paylaşımımdan yola çıktım; derken bir de baktım ki, Mao'nun Proleter Kültür Devrimi, ÇKP - SSCB çatışması, Pol Pot ve Kızıl Kmerlerin Kamboçya'ya ettikleri, reel sosyalizm pratiklerinin liberteryen tenkidi ve olası döneklik ithamı, bilim kurgunun iyisi hangi toplumdan çıkar sorunsalı, Cixin Liu'nun Üç Cisim Problemi üçlemesi ve arşivimdeki bir Çin propaganda posterini ihtiva eden aşağıdaki metin çıkıvermiş ortaya...
Görüldüğü üzere değerli dostlar, lâf lâfı açtı, bir satır diğerini davet etti, bir fikir bir başkasını çağırdı ve bir metin / blog / denem daha vücût bulmuş oldu....
Aslında, öyle olmadığına yürekten ve kuvvetlice inanmama karşın, bazılarınca antikomünist olarak yaftalanabilecek bir metin oldu bu. Bana göre ise olsa olsa reel sosyalizm pratiklerine itiraz eden özgürlükçü / liberter bir gayrettir ortaya koyduğum.
Öte yandan, sol bir damardan geldiğim göz önünde bulundurulduğunda, reddi miras ettiğim, geçmişi külliyen ve radikal bir üslûpla inkâr yolunu seçtiğim, karşı devrimcilerle birlikte yürüdüğüm, ezcümle, o meşum kavramla tavsif edecek olursam, 'döneklik' yaptığım merkezindeki olası ithamları göze alarak paylaşıyorum onu.
Eleştiri (en ağırları ve acımasızları da kabulümdür) ve katkılarınızı bekliyorum muhterem kârîm.'
(2): Son 20 yıla damgasını vuran ve yaşayan en önemli bilim kurgu (bk) yazarları arasında gösterilen Çinli Cixin Liu'nun başyapıtı olan Üç Cisim Problemi üçlemesinin ilk cildi, Çin Kültür Devrimi sırasında yaşanan bahsettiğim türden bir vandallığı çok başarılı, çok inandırıcı ve fevkalâde canlı bir üslûpla tasvir eden 14 sayfalık bir girişle başlamaktadır. Kitabı hem tarihsel hakikatlere gönderme yapan bu vasfı ve hem de bir bk / sf başyapıtı olması hasebiyle, iki alana ilgi duyan herkese hararetle tavsiye diyorum.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder