'Tarihten hiçbir şey öğrenilemeyeceğini gene tarihten öğreniriz.' demiş George Bernard Shaw. Valla der, zîrâ onun hakkında konuşmadığı, fikir beyan etmediği konu yoktur dense yeridir.
Şimdi gelin, entelektüel müktesebatıyla 19. ve 20. asırlara damgasını vurmakla kalmamış, 21. yüzyılın ilk 16 yılında da insanlığa ışık tutmasını bilmiş bu önemli kültür ve fikir adamına, şöyle kuş bakışı da olsa, bir bakalım.
26 Temmuz 1856'da Dublin, İrlanda'da doğan Shaw, 1950'de İngiltere'de öldü.
Ölüm biçimi doğrusu çok enteresandır: sağlığına çok dikkat eden, katı bir vejetaryen olan ve hayatı boyunca sigara ve alkolden uzak duran yazar, ölümünden sadece birkaç gün önce, bahçesindeki bir ağacı budarken merdivenden düşmesi sonucu oluşan yaralarının iyileşmemesi yüzünden ölmüştü.
Büyük kısmı halâ sevilerek izlenen ve çok önemli gişe başarıları elde etmeye devam eden altmıştan fazla oyun yazdığı için, daha çok oyun yazarı olarak tanınır Shaw.
Ancak onun müktesebatını salt bir tiyatro texti yazıcısı olmakla sınırlamak doğrusu bu velût yazara büyük haksızlık olur. O sanat eleştirmeni; hicivci; başarılı politik eleştirilerin müellifi; eğitim, kadın - erkek ilişkileri, sosyo - ekonomik ve sosyo - politik çelişkiler, insanlığın geleceği, tarih gibi konular ve disiplinler başta olmak üzere, hemen her alanda kalem oynatan çok kuvvetli bir denemeci, dillere pelesenk olmuş çok sayıda özlü sözü söylemesini bilmiş bir aforizma (maxim) yaratıcısıydı.
1925'te Nobel Edebiyat Ödülü'nü, 1938'de ise Pygmalion isimli eseriyle Oscar ödülünü kazanmayı başaran yazar, bu iki prestijli ödülü de elde etmesini bilmiş olan yegâne insan olarak almıştır tarih denen o görkemli ve kolektif anlatının satırları arasındaki müstesna yerini.
Shaw'a dair yapılmış bir entelektüel çalışmanın, kadınlarla erkeklerin eşitliğini ve sosyal demokrasi diyebileceğimiz bir tür sosyalist zihniyeti hayatı boyunca kuvvetle savunduğunu içermemesinin, onun müktesebatının bu çok önemli iki komponentini dıştalaması yüzünden, noksanlı ve kusurlu addedilmesi gerektiğini düşünüyorum.
Bu denemeyi, Shaw'un metnin girişine aldığım 'Tarihten hiçbir şey öğrenilemeyeceğini gene tarihten öğreniriz.' şeklindeki aforizmasına dair bir mantıksal analizle tamamlayacağım.
Bahse konu ifade, kelimenin hakiki manasıyla bir 'paradoks'tur. İfadenin ilk kısmı, yani 'tarihten hiçbir şey öğrenilemeyeceği' doğruysa şayet, bu durumda özdeyişin ikinci kısmı olan 'tarihten hiçbir şey öğrenilemeyeceğinin tarihten öğrenileceği' argümantasyonu yanlıştır.
Şayet 'tarihten, ondan hiçbir şey öğrenilemeyeceğini öğrenmişsek', bir diğer deyişle, aforizmanın 2. kısmı doğruysa, bu durumda da onun 'tarihten hiçbir şey öğrenilemeyeceği'ni dillendiren 1. kısmı yanlıştır.
Anlayacağınız, bu lâfın ilk kısmı doğruysa 2. kısmı yanlıştır; şayet 2. kısmı doğruysa bu seferde ilk kısmı yanlıştır. Ki, bu da onun apaçık bir paradoks olduğuna referans verir (i).
Shaw'un bu lâfının bir paradoks olması, onun insanlığın tarihsel yolculuğuna dair bizi düşünmeye sevk ettiği gerçeğini kaldırmaz ortadan. Bu yüzden de bu argümantasyon, en az, George Bernard Shaw'un paradoks olmayan diğer özdeyişleri kadar değerlidir.
Gökhan Cengizhan'ın Facebook hesabında yaptığı paylaşım bu blog'un ebesi ve muharrik etkeni oldu. Bu bakımdan kendisine bir şükran borcum var ve bu vesileyle de onu eda etmiş olayım (ii), (iii), (iv).
dipnotlar:
(i): Sözel, görsel ve matematiksel paradokslarla ilgilenenlerin göz atmasında fayda olan bloglar:
***http://ziyaversencan.blogspot.com.tr/2011/09/escherin-resim-sergisi-tablosuna.html
***http://ziyaversencan.blogspot.com.tr/2011/09/m-c-esher-resimleriyle-alglamamz-deser.html
***http://ziyaversencan.blogspot.com.tr/2013/11/maurits-cornelis-escher-grafik-sonsuz.html
***http://ziyaversencan.blogspot.com.tr/2011/07/berber-meselim-russell-paradoksundan.html
***http://ziyaversencan.blogspot.com.tr/2013/09/socratesn-bildigim-tek-sey-hicbir-sey.html
(ii): Gökhan Cengizhan'ın Facebook paylaşımı için bknz.
https://www.facebook.com/photo.php?fbid=10153944617203498&set=a.105242993497.91600.633528497&type=3&theater
(iii): George Bernard Shaw ile ilgili ayrıntılı bilgi için bknz.
***https://tr.wikipedia.org/wiki/George_Bernard_Shaw
***https://en.wikipedia.org/wiki/George_Bernard_Shaw
(iv): George Bernard Shaw'ın çeşitli konulara dair söylediği özlü sözler hakkında Türkçe basılan eserler arasında en kapsamlısı ve güveniliri, baskı kalitesiyle de öne çıkan, Şakir Eczacıbaşı'nın derlediği 'Gülen Düşünceler'dir. Eczacıbaşı'nın çok büyük emek vererek hazırladığı anlaşılan bu önemli eseri, konuya ilgi duyanların mutlaka edinip kütüphanelerine eklemelerini öneriyorum. Mezkûr kitap için bknz.
http://www.idefix.com/kitap/gulen-dusunceler-bernard-shaw/tanim.asp?sid=TOF5EFXO6D6DU2M2S0L2
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder