9 Aralık 2024, Pazartesi günü Google’un yaptığı açıklama, sadece teknoloji ve bilim çevrelerini değil, gezegenimizin konudan haberdar olan bütün sakinlerini heyecanlandırdı.
Şirketin CEO’su Sundar Pichai’nin, ‘şu anda kullandığımız klasik / konvansiyonel bilgisayarla çok uzun süren hesaplamalar, Santa Barbara’daki laboratuvarımızda geliştirdiğimiz yeni kuantum çipi Willow’la çok kısa sürede gerçekleştirilirken, kuantum bilgiişlem süreçlerinde önceden oluşan hatalar da, Willow’un sahip olduğu 105 kübitlik bilgiişlem kapasitesi sayesinde, minimize edildi’ şeklindeki mezkûr açıklaması; Quantum Artificial Intelligence Lab’in kurucusu ve lideri Hartmut Neven’ın, ‘günümüzün en güçlü süper bilgisayarının 10 septilyon yılda yapacağı bir hesaplamay, Willow 5 dakikadan kısa bir sürede tamamlıyor’ deyişiyle desteklendi.
Bu başarının temelinde, Google’ın Kuantum Yapay Zekâ ekibinin, Willow’un kübitlerini, sayıları arttıkça, hata oranını üstel olarak azaltacak şekilde birbirine bağlamayı başarmaları yatmakta.
Bit, kübit ve septilyon kavramlarını kısaca açıklayalım. Şu an kullandığımız klasik bilgisayarlar, silisyum transistörlerin marifeti bit dediğimiz ‘0 ya da 1’, veya ‘kapalı ya da açık’, ya da ‘hayır ya da evet’ temelli iki değişkenli ve tek sonuçlu mantıkla, bir diğer deyişle, Aristo mantığıyla, sıralı ve deterministik olarak çalışırken; kuantum bilgisayarları, mutlak sıfır sıcaklığında opere eden atom altı parçacıkların ürettiği kuantum biti, ya da kübit denen ve aynı anda hem 0 ve hem de 1 durumunda, yânî, süperpozisyon halinde olan çoklu değişkenli bir yapıda ve bir olasılık dağılımını temsil eden fuzzy logic, yânî, bulanık mantık esasına göre, sırasız ve indeterministik olarak çalışır.
Bit temelli klasik süper bilgisayarların paralel işlem yapma kapasitesi çok sınırlıyken, kübit temelli kuantum bilgisayarları süperpozisyon, dolanıklık ve kuantum tünelleme gibi imkânları sayesinde, işlem kapasitesi ve hızını üstel olarak arttıran paralel işlem tekniğiyle çalışır, bu sayede de aynı anda birden çok olasılığı hesaplar. Dünyamızın yaşı 4.5 milyar yıl ve evrenin yaşı da 13.8 milyar yıldır ve bunlar 9 sıfırlı niceliklerdir; buna karşın 1 septilyon, tam 24 sıfır içeren anormal büyük bir sayıdır.
Kuantum algoritmalarını, kuantum mantık kapılarıyla kuantum hesaplama ağları teorisini ve ilk kuantum hata düzeltme şemasını keşfeden ve temel kuantum evrensellik sonuçlarından bazılarını literatüre katarak kuantum hesaplama alanının temellerini atan fizikçi David Elieser Deutsch tarafından ilk defa dillendirilen bir kavramsallaştırmayla, klasik bir süper bilgisayarın 10 üzeri 24 yılda, yânî, 1 septilyon yılda yapabileceği bir hesabı maksimum 5 dakikaya sığdırmayı başaran bir kuantum bilgisayarı, bunu ancak, sonsuz sayıdaki paralel evrenlerde aynı anda aynı hesaplamayı yapan sonsuz sayıdaki kuantum bilgisayarlarıyla irtibatlı ve paralel işlem yapması sayesinde başarabilir.
Çoklu evrenler, veya, aynı anlamdaki paralel evrenler argümantasyonu, ilkin 1915 tarihli Genel Görelilik kuramıyla girdi modern kozmoloji literatürüne. Paralel evrenler bahsinde dillendirilebilecek seçenekler ‘aynı fizik kanunlarına uyan, birbirleriyle ilişkili, temelde benzeyen evrenler’ argümanının ‘aynı – farklı’, ‘uyan – uymayan’, ‘ilişkili – ilişkisiz’, ‘benzeyen – benzemeyen’ dikotomileri zemininde şekillenen on altı olası halidir. ‘Aynı fizik kanunlarına uyan, birbirleriyle ilişkili, temelde benzeyen evrenler’; ‘Aynı fizik kanunlarına uyan, birbirleriyle ilişkili, temelde benzemeyen evrenler’; ‘Aynı fizik kanunlarına uymayan, birbirleriyle ilişkili, temelde benzeyen evrenler’; ‘Farklı fizik kanunlarına uyan, birbirleriyle ilişkisiz, temelde benzemeyen evrenler’; ‘Farklı fizik kanunlarına uyan, birbirleriyle ilişkili, temelde benzemeyen evrenler’ bu 16 farklı seçeneğin bazılarıdır. Willow kuantum çipi, yapay zekâ evrenine sağladığı geometrik katkının yanı sıra, büyük ölçüde spekülatif olan çoklu evrenler hipotezine bilimsel destek vermekte, felsefe ve bilimkurgu disiplinlerine de alan açmaktadır.
Dilimize kazandırılmalarını dört gözle beklediğim David Deutsch'ün 1997 tarihli The Fabric of Reality / Gerçekliğin Dokusu ve 2011 tarihli The Beginning of Infinity: Explanations that Transform the World / Sonsuzluğun Başlangıcı: Dünyayı Dönüştüren Açıklamalar kitapları bu metnin başat referansları ve meraklısına ileri okuma önerimdir(1).
dipnotlar:
(1): Metnin TRT Radyo 1'de seslendirilen ilk versiyonu için bknz. lütfen.:
https://ziyaversencan.blogspot.com/2024/12/kuantum-cipi-coklu-evren-dedi-nezihe.html
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder